Thánh BERRIO-OCHOA
VINH
(bị bắt 25-10-1861, chém đầu
1-11-1861 tại Hải Dương)
Trích Từ Dòng Máu Anh Hùng Tập I-III
của Lm Vũ Thành
Cuộc đời của vị
giám mục trẻ tuổi thời
danh đã ghi dấu vết đạo
đạo đức ngay từ
thuở nhỏ, nên khi vừa sang
tới Việt Nam hai tháng và mới
31 tuổi đã được chỉ
định làm giám mục địa
phận Trung, tức Bùi Chu sau này.
Vì đức vâng lời và vì Chúa
Thánh Linh thúc đẩy, Cha Valentinô
Berri-Ochoa đã thụ phong giám mục
ngày 13-6-1858 trong một hầm trú
ẩn vì thế người ta gọi
ngài là Giám Mục hầm trú.
Đức Cha Ochoa sinh ngày 12-2-1827
tại làng Elorio, tỉnh Biscaglia.
Cha ngài là thợ mộc đóng ghế
cho nhà dòng các bà Đa Minh trong làng.
Thế nhưng Chúa lại muốn
cho ngài học Latinh và vào chủng
viện của địa phận.
Khi học, cậu Valentinô hay ở
bên cạnh thầy để nghe
chuyện các vị truyền giáo
ở xa xôi, và bắt chước
tập nhiều nhân đức hãm
mình. Cậu Valentinô vào chủng viện
địa phận Logronhô tháng 10-1845
lúc 24 tuổi. Đức cha coi địa
phận đã phải khen các đức
tính của Valentinô với cha mẹ
ngài như sau: "Này bà Monica, con
bà sau này có lẽ sẽ làm Giám Mục".
Một người bạn diễn
tả nhân đức của Thầy
Valentinô như sau: "Tôi không sao
biết được con mắt
của ngài mầu gì vì ngài thường
cúi mặt xuống đất".
Một lần tôi trêu ngài: "Anh
Valentinô làm cái gì xấu mà cúi mặt
xuống vậy?"
Thầy Valentinô trả lời: "Có
nhiều lý do để tôi bắt
chước người thâu thuế
trong Phúc Âm vào nhà thờ không dám trông
lên".
Thầy Valentinô được chỉ
định dậy học trò, một
lần bị bệnh ốm nhưng
sau khi khỏi bệnh học sinh
đến chúc mừng nói đùa:
"Nếu mà thầy chết thì
chúng con khóc hết nước mắt".
Thầy Valentinô cười đáp:
"Thầy còn khốn nạn chưa
đáng được hưởng
mặt Đức Chúa Trời nên
chưa chết đấy thôi".
Ngày lễ Chúa Ba Ngôi năm 1851 Thầy
Valentinô được chịu chức
linh mục. Ngài hết lòng lo lắng
việc săn sóc linh hồn người
khác đến nỗi đức
cha địa phận phải khen
rằng trong địa phận có
Cha Valentinô là xứng đáng hơn
cả và làm gương đủ
mọi nhân đức. Thế nhưng
lòng Cha Velentinô chỉ muốn làm
linh mục dòng Đa Minh và đi
truyền giáo phương đông.
Ngày 26-10-1853, cha vào tu viện Ocanha
chuyên gửi người đi giảng
đạo. Cha được mặc
áo dòng ngay. Cha viết thư cho cha
mẹ, khuyên các ngài đừng buồn
phiền nhưng hãy bắt chước
Abraham dâng con mình vậy, cha viết:
"Nếu Chúa muốn con đến
đây, tại sao cha mẹ lại
muốn con ở thế gian giữa
những nguy hiểm. Cha mẹ không
muốn con lên thiên đàng sao? Không
phải là đời sống tu dòng
là con đường chắc chắn
lên thiên đàng sao? Vì thế cha mẹ
hãy cám ơn Chúa thì tốt hơn...
Chỉ có một điều quan
trọng duy nhất dưới thế
gian này là sống đời thánh
thiện để chắc chắn
chiếm một chỗ trên trời.
Cha mẹ không thấy nhiều người
vất vả đổ mồi hôi
máu trên trán chỉ để kiếm
tiền sao?"
Ngày 12-11-1854 Cha Valentinô được
khấn trọng thể trong dòng
Đa Minh và năm sau, ngày 17-12-1856
cha cùng với bẩy người
nữa đi Manila để giảng
đạo. Trước khi đi
cha viết thư cho cha mẹ nói
lên lòng nhiệt thành cứu rỗi
lương dân: "Chúa đã quá
tốt lành cho con được
biết đạo. Ngài còn thương
chọn con làm tông đồ để
cứu rỗi các linh hồn mà chính
Chúa cũng đã đổ mồ
hôi và máu cực trọng để
cứu chuộc họ. Ngài sẽ
làm cho con trở thành ngôi sao chiếu
sáng nếu con biết đáp lại
tiếng gọi cao cả nàỵ
Con làm gì để đáp lại
những ơn Chúa đã ban, tất
cả sự sống con thuộc
về Ngài". Cha đến Manila
vào ngày vọng lễ hai Thánh Tông
Đồ Phêrô và Phaolô. Đến
tháng 12-1857 cha cùng với Cha Rianho
và Carrere rời Manila đi Bắc
Việt và tới nơi ngày 30-3-1858.
Bắc Việt lúc này đang trải
qua cơn cấm đạo dữ
tợn. Cha Valentinô phải lén lút
đến gặp cha bề trên Masso
rồi tới Đông Xuyên gặp
Đức Cha Hermosilla. Tiếp tục
hành trình đến nơi trú ẩn
của Cha Estevez ở Quần Cống
và sau cùng được đưa
trình diện Đức Cha Sampedro,
giám mục địa phận Trung,
ngày 15-4-1858. Lúc này làng Ninh Cường
với mười ngàn người
đa số là Công Giáo bị vây bọc.
Đức Cha Sampedro đặt tên
cho Cha Valentino là Vinh. Trước
tình thế nguy ngập, Đức
Cha chọn Cha Vinh làm Giám Mục phụ
tá và ấn định lễ các
Thánh Tông Đồ Phêrô và Phaolô sẽ
phong chức cho ngài, nhưng vì gấp
rút, suốt đêm mấy cha con vội
vã lấy giấy và tre làm mũ gậy
phong chức giám mục ngay đêm
13-6-1858 tại Ninh Cường. Ít
ngày sau Đức Cha Sampedro bị
bắt và xử lăng trì ngày 28-7-1858.
Đức Cha Valentino Vinh viết
về trách nhiệm mới của
mình như sau: "Một biến
cố chắc chắn làm bề
trên lo lắng vì danh dự và lòng
nhiệt thành nổi tiếng của
dòng Đa Minh và vì công cuộc cứu
rỗi xây dựng thân thể Chúa
Kitô. Đó là đạo rất thánh,
mẹ giáo hội với những
vị giám mục thánh thiện đã
khai sinh một đứa con thiếu
tháng, đó là chính con mọn đây".
Tại địa phận Trung, quan
quân lùng bắt khủng khiếp,
nên mặc dù muốn chết giữa
đàn chiên, Đức Cha Valentino
Vinh phải lẩn trốn sang địa
phận Đông để có thể
tiếp tục hướng dẫn
địa phận. Ngày 1-7-1858 ngài
ở trọ làng Cao Xá, rồi về
Kẻ Mốt tại Hương
La với bốn thầy lý đoán
và ông lang Thư.
Trong vòng một năm Đức
Cha vừa trốn vừa dậy
các thầy lý đoán chuẩn bị
lên chức linh mục và viết
thư liên lạc với các cha trong
địa phận. Lúc này liên quân
Pháp-Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng
khiến vua quan cấm giáo dân di chuyển
và lùng bắt thừa sai. Đức
Cha Hermosilla họp các thừa sai
và quyết định phong Cha Alcazar
làm Giám Mục phụ tá địa
phận Đông, cùng với bẩy
thừa sai khác lên tầu tạm
trốn để hòng cứu giáo
hội sau này, còn hai Đức Cha
Hermosilla và Valentino Vinh với hai Cha
Fernandez và Rianho ở lại giúp giáo
dân.
Đầu tháng 9-1861, quan áp dụng
lệnh phân sáp và huyện Lương
Tài bị tố giác có đạo
trưởng ẩn trốn nên Đức
Cha Valentino, Cha Fernandez và Almato đi
đến Hải Dương hẹn
với Đức Cha Hermosilla để
trốn đi cực bắc tại
Vạn Ninh. Lênh đênh trên con thuyền
trốn chạy, Đức Cha Berrio-Ochoa
Vinh nói với người chèo thuyền
đưa về địa phận
để thăm con chiên bổn
đạo dù có phải tay quân lính
bắt cũng xin theo thánh ý Chúa, chết
trong địa phận. Người
chèo thuyền thưa lại với
đức cha là mọi ngả đường
đều có lính tuần canh nghiêm
ngặt, không có cách nào thoát được.
Đức cha viết thư thăm
giáo dân và nghe lời ở lại
trên Hải Dương. Người
lái thuyền tên Cựu Trọng đưa
đức cha và mấy thầy vào
một làng gọi là làng Gọp để
trú ẩn và nghỉ ngơi.
Sau ba ngày, chủ nhà tên Khang Cấp
giả vờ nói đi lên huyện
để dò la tình hình nhưng thực
sự là để báo quan huyện.
Chủ nhà trở về nói: "Các
ông không thể ở nhà tôi được
nữa, phải đi đi".
Đức Cha Berrio-Ochoa Vinh được
dẫn ra ngoài ruộng lúa ẩn
mình. Chỉ lát sau quan Huyện Thanh
Hà đã đem 300 lính đến
bắt. Đức cha thương
tình chú giúp lễ nên xin quan tha cho
chú về. Sau này chú giúp lễ làm
linh mục tên là Nghiêm. Đức
cha bị bắt đúng ngày 25-10-1861.
Từ huyện rồi lên tỉnh,
tới cửa thành có nhiều thánh
giá đặt dưới đất,
Đức Cha yêu cầu họ cất
đi mới chịu đi vào. Quan
thượng Hải Dương
Nguyễn Quốc Cẩm hỏi
đức cha về tên tuổi,
quê quán và sang từ bao lâu, đức
cha thưa: "Tên tôi là Vinh, sang Việt
Nam mới được bốn
năm, địa phận của
tôi ở trong tỉnh Nam Định,
Nam Thượng và Nam Hạ. Bởi
vì trong đó bắt đạo ngặt
quá không thể ẩn tránh mãi, tôi
bất đắc dĩ phải
trốn tới đây".
Quan hỏi năm 1858 có liên lạc
gì với người Pháp-Tây gây chiến
không? Đức cha thưa: "Tôi
không làm cái gì hại nhà nước
bao giờ, tôi chỉ có một ý
duy nhất là sang đây giảng
đạo thánh Chúa Trời và khuyên
bảo cho mọi người biết
ăn ngay ở lành, giữ đàng
lành và tránh đàng tội mà thôi".
Quan hỏi thêm có biết Đức
Cha Tuấn (Đức Cha Hermosilla).
Đức cha thưa lại là có
quen biết và gặp nhau mấy
lần. Sau đó quan thượng
Hải Dương ra lệnh giam
ngài trong tù cùng với Đức
Cha Hermosilla và Cha Almato, mỗi người
một cũi. Các ngài được
dịp an ủi khích lệ nhau.
Tuy quan tổng đốc Hải
Dương tử tế với
các ngài nhưng sợ oai quyền
Nguyễn Đình Tân (Hưng), tổng
đốc Nam Định và là bố
vợ vua Tự Đức, nên ra
án tử hình cho cả ba đấng.
Mặc dầu lính canh cấm mọi
người lui tới nhưng có
một y sĩ đã tìm cách đưa
một vị linh mục giả
làm thầy thuốc đến ban
bí tích cho các ngài. Quan còn thử một
lần nữa khuyến dụ các
ngài bỏ đạo, nhưng càng
làm cho các ngài cương quyết
xưng đạo hơn.
Ngày 1-11-1861, tảng sáng ba vị
anh hùng, đứng đầu giáo
hội địa phận Trung và
Đông, hướng nhìn ánh mặt
trời theo tiếng trống của
lính đi ra pháp trường Năm
Mẫu ở ngoài thành. Cả ba vị
quì gối cầu nguyện chung với
nhau rồi bị trói mỗi người
vào cọc giơ đầu ra cho
lý hình chém. Máu tuôn trào dưới
ánh mặt trời bỗng loé sáng
những hình thánh giá. Trời đang
sáng bỗng tối lại trong vòng
năm phút và một đàn bướm
trắng đến đỗ trên
xác các ngài trong khi mùi thơm phảng
phất trên không. Người bên
lương cũng như người
Công Giáo nói rằng chính các thiên thần
của Chúa đến đón các ngài
về trời. Khi bình yên, xác Đức
Cha Berrio-Ochoa Vinh được mang
về giữ tại nhà thờ Đức
Mẹ Vô Nhiễm ở Elorrio quê
hương của ngài. |